Risico op TBS met dwangverpleging te groot

Steeds vaker adviseren Tbs-advocaten hun cliënten in strafzaken niet mee te werken aan psychiatrisch onderzoek. Tbs-klinieken komen volgens de advocaten nauwelijks toe aan hun kerntaak: behandelen totdat de gevangene geen gevaar meer vormt voor de maatschappij. Daarbij is het risico groot dat TBS met dwangverpleging wordt opgelegd, waardoor een relatief licht vergrijp de facto kan leiden tot levenslange opsluiting.

Binnen de klinieken groeit de spanning door personeelstekorten en doordat tbs'ers steeds meer binnen worden gehouden onder druk van de publieke opinie, ook al is een proefverlof in het kader van hun behandeling nodig.

Job Knoester staat ruim zestig tbs'ers bij. Tegenwoordig vraagt hij ze om hun werkschema's aan hem te laten zien om inzicht te krijgen in de geboden behandeling. ,,Wie meer dan één uur therapie per week krijgt is een geluksvogel'', concludeert hij. Het gebrek aan behandelaars is volgens hem een ,,bom onder het hele stelsel''. Knoester maakt mee dat mensen voor relatief lichte vergrijpen tbs krijgen, op een longstay-afdeling terechtkomen en daardoor zo goed als levenslang vast zitten. Het risico dat de rechter een verdachte tbs met dwangverpleging oplegt is zo groot dat de Knoester zijn cliënten adviseert niet mee te werken aan psychische rapportages. Knoester vindt dat er twee grote problemen zijn met het tbs-systeem. De patiënten worden nauwelijks behandeld en de roep om beveiliging van de samenleving heeft de overhand gekregen.

Strafpleiter Cees Korvinus omschrijft de tbs-instellingen als ,,een hogedrukketel'' waar ,,de zorg ernstig tekort schiet''. Hij adviseert de verdachten die hij verdedigt al langer er alles aan te doen om geen tbs te krijgen.

Ook advocate Lucy Oldenburg die zeventig tbs'ers vertegenwoordigt, adviseert hen niet mee te werken aan een psychologisch onderzoek. ,,Tbs betekent dat je de kans loopt dat je er nooit meer uitkomt.'' Als voorbeeld beschrijft ze twee vergelijkbare verkrachtingszaken. De ene dader kreeg alleen een gevangenisstraf van achttien maanden. De andere kreeg ook tbs en zit al negen jaar vast.

De afgelopen jaren is het aantal tbs-plaatsen fors uitgebreid, maar zonder evenredige groei van het aantal behandelaars. Bij tbs-kliniek Oldenkotte in Rekken (Gelderland) is het personeelstekort zo nijpend dat tbs'ers volgens anonieme personeelsleden de macht in handen hebben.

Inspecteurs die onderzoek doen naar tbs-klinieken, moeten meer aandacht besteden aan problemen die onder de oppervlakte broeien. De Tweede Kamer wil op die manier voorkomen dat ze steeds met incidenten van tbs’ers wordt geconfronteerd. ,,We hobbelen er nu steeds achteraan’’, zei GroenLinks-Kamerlid Naïma Azough gisteren tijdens een overleg met staatssecretaris Nebahat Albayrak van Justitie. De Kamer sprak met Albayrak over de vertrouwenscrisis tussen de directie en het personeel van de particuliere tbs-kliniek Oldenkotte, die in mei plotseling escaleerde.

Een meerderheid vindt het vreemd dat de Inspectie voor de Sanctietoepassing (IST) de kliniek vorig jaar onder de loep heeft genomen nadat een tbs’er een vrouw had doodgeschoten, maar toen niet heeft opgemerkt dat er grote onvrede onder het personeel was over de directie. ,,Hoe kan het nou dat kernproblemen niet uit inspectierapporten blijken?’’, vroeg Bouwmeester zich af. Ook CDA, SP, VVD en GroenLinks vinden dat de inspectie de bestaande onvrede had moeten aanvoelen.

Albayrak vindt dat een inspectieonderzoek naar een incident de bredere problemen in Oldenkotte niet aan het licht had kunnen brengen. Volgens haar moet dat wel gebeuren tijdens de grote doorlichting die de IST elke twee jaar uitvoert bij een tbs-kliniek. Zij gaat met de inspectie overleggen of personeelsproblemen bij zo’n doorlichting beter in beeld kunnen komen.

De staatssecretaris zei verder dat ze schriftelijk zal reageren op berichten dat er ook problemen zijn in tbs-kliniek Veldzicht in Balkbrug. Volgens de actualiteitenrubriek Netwerk zijn daar veel zelfmoorden en geweldsincidenten en worden er fouten gemaakt bij het toedienen van medicatie. Albayrak (PvdA) ziet geen reden om de Inspectie voor de Gezondheidszorg te vragen de kliniek nu door te lichten, zoals de PvdA voorstelde.

Bij de Nederlandse Vereniging van Strafrechtadvocaten (NVSA) zijn de geluiden van Knoester en anderen nog niet binnengekomen, zegt voorzitter Annelies Röttgering. Ze noemt het riskant om tegen cliënten te zeggen dat ze niet moeten meewerken.

"Vroeger deden we dit wel, maar toen kon de rechter geen tbs opleggen zonder rapportage." Ze zegt dat rechters nu zelf kunnen beslissen of zij op basis van het dossier iemand tbs met dwangverpleging opleggen.