De Vlaardingse viller Roland Zieck

„Het gaat niet om mij... Jezus komt! Bekeert u allen!” Dat is volgens zijn advocaat de boodschap die de knettergekke ’moedermoordenaar’ Roland Z. vanuit zijn cel op een zwaarbewaakte gevangenisafdeling aan de buitenwereld kwijt wil. De details van zijn bizarre moordpartij, veroorzaakten tot ver buiten onze landsgrenzen een schokgolf.
De als intelligent en uiterst vriendelijk omschreven computerdeskundige Roland Z. (42) uit Vlaardingen had dan ook schokkende dingen gedaan te hebben met het lichaam van zijn moeder Mientje Zieck.
Eerst heeft hij de zieke 76-jarige vrouw tijdens het carnavalsweekeinde in haar flat doodgeslagen Vervolgens ging Roland haar stoffelijk overschot als een slager te lijf om het vanaf de hals te villen. Daarna sloeg hij de huid als een overgooier om zich heen en ging er diep in de nacht de straat mee op. Aanvankelijk dachten passanten dat het iemand met een carnavalspak betrof. Pas anderhalf uur later kwam hij bij de politie in het vizier, toen hij op een drukke kruising bijbelteksten stond te schreeuwen en het verkeer aan het regelen was.

Tijdens verhoren van de afgelopen dagen babbelde de Vlaardingse ’vrouwenviller’ tegenover de recherche honderduit over zijn daden. Roland Zieck is ervan overtuigd dat hij psychisch helemaal in orde is. Hij zegt oprecht van zijn moeder te hebben gehouden en haar zo pijnloos mogelijk te hebben willen ombrengen. „Bij binnenkomst in haar woning voelde hij zich vreselijk. Hij kon zijn moeder immers niet zeggen dat hij haar ging offeren”, aldus zijn advocaat.
Het motief voor de moedermoord voert in de gedachtengang van de krankzinnig automatiseringsexpert terug op het bijbelboek Openbaring van Johannes. De vrouw die hem ooit het leven schonk, moest in zijn optiek worden geofferd voor een hoger doel, dat allemaal in opdracht van God en terwijl Jezus achter hem stond. Zelf heeft hij zich naar eigen zeggen tegenover God vernederd door in het vel van zijn moeder rond te lopen.
Hoewel nog niet bekend is aan welke geestesziekte Roland Z. lijdt, zijn deskundigen het erover eens dat de Vlaardingse moedermoord zeldzaam is in zijn soort. Zelden of nooit gaan moordenaars zo ver, dat zij uit volgens hun religieuze beweegredenen slachtoffers op deze wijze verminken om zich vervolgens met lichaamsdelen op het lijf exposeren. „Het is een unieke zaak”, beaamt forensisch psychiater Jalmar van Marle. „Geheel in de lijn van het ritueel verminken van een slachtoffer. Eén stap verder en je hebt te maken met kannibalisme.”
De godsdienstige inslag van de door hem gepleegde moord vindt wellicht zijn oorzaak in een tweejarig verblijf in een godsdienstige sekte, waar Roland niet veel anders deed dan blowen. Roland had ook de opdracht gekregen om het einde van de wereld te ontketenen middels een conflict tussen moslims en christenen.

Roland Zieck zou later volkomen ontoerekeningsvatbaar worden verklaard. Hij kreeg geen gevangenisstraf maar wel TBS.

Vergelijkbare zaken
Toch kent ons land eerder gepleegde psychotische moorden die raakvlakken vertonen met het misdrijf in de haringstad en die door de jaren heen een hele kluif hebben gevormd voor wetenschappers. Psycholoog en godsdienstsocioloog Joop Burgerhout uit Voorschoten heeft een uitgebreide studie verricht naar een van de bloedigste episoden uit de geschiedenis van Katwijk. Zijn naspeuringen resulteerden enkele jaren geleden in een boek. ’De gekkenlogger’ verhaalt over ongekende misdaadpraktijken aan boord van een Katwijkse vissersboot, bijna negentig jaar geleden.
Burgerhout: „Dit is een van ’s lands beroemdste godsdienstmoorden met een protestants karakter. Ik zeg godsdienstmoorden, maar er is natuurlijk geen enkele religie die oproept tot dit soort misdaden. Het gaat om psychisch gestoorde moordenaars die het geloof als reden voor hun daden aanvoeren.”
Zo ook aan boord van de logger KW 171 die op 3 augustus 1915 de haven achter zich liet. Ogenschijnlijk was er niets aan de hand met de dertienkoppige bemanning van deze vissersboot. Maar na vier weken op zee openbaarde visser Arie Vlieland zich als ’een profeet in het naderende einde der tijden’. De Heilige Geest was in hem gevaren. Vlieland gedroeg zich aan boord als heer en meester en wist met zijn onophoudelijke gepreek nagenoeg de complete bemanning in zijn waan mee te slepen. De vissers zouden niet lang daarna veranderen in monsterlijke slagers...
Slechts één van de Katwijkers, Klaas Kuyt, verzette zich openlijk tegen de idiote toestanden op het schip en moest dat op vreselijke wijze bezuren. Onder het motto ’wie niet voor ons is, is tegen ons’ werd hij ijskoud door de groep overboord gegooid. Toen het slachtoffer zich in wanhoop vastklampte aan een touw van het schip, hakten de andere vissers hem de handen af en zakte Klaas Kuyt jammerend weg in de diepte.

Duivel
Niet lang daarna moest Katwijker Piet van Duyn het ontgelden. In hem was volgens de vissers de duivel gevaren. Terwijl zijn beulen psalmen zongen, werd de doodsbange visser met messen bewerkt en stierf hij toen zijn hoofd met een bijl doormidden werd geslagen. Het derde en laatste slachtoffer Jacob Jonker werd op vrijwel identieke wijze afgeslacht.
Vervolgens koelden de vissers hun razernij op het schip. De zeilen, tuigage en luiken: de boot werd letterlijk en figuurlijk afgetuigd. Met de plassen bloed op het achterdek als stille getuigen wachtten de Katwijkers daarna lijdzaam op de komst van ’het Hemelse Jeruzalem’. Psycholoog Burgerhout: „Dat bleek lang wachten. Wel kwam er een Noors schip langszij dat de KW 171 naar wal sleepte. De bemanning werd krankzinnig en later ontoerekeningsvatbaar verklaard. Justitie heeft de Katwijkers niet vervolgd. Toen de vissers enkele maanden later naar huis terugkeerden, viel er in Katwijk een daverende stilte. Er is in die dagen nooit meer over de gruwelijke gebeurtenissen gepraat.”
Tijdens zijn onderzoek ontdekte Burgerhout dat er ook heel andere dan alleen religieuze motieven achter de zeemoorden schuilgingen. „De verklaring voor de raadselachtige praktijken bleek te liggen in allerlei familiedrama’s, lang voor de moorden. De meeste vissers hadden al op jonge leeftijd familieleden als broertjes en zusjes door ziekte zien wegvallen. Ook Arie Vlieland verloor toen hij zes jaar was zijn zusje en kreeg daarna nog weinig liefde van zijn vereenzaamde moeder. In het huidige tijdperk zou hem waarschijnlijk het borderlinesyndroom toegeschreven worden. Verder is opmerkelijk dat Vlieland en het eerste slachtoffer Klaas Kuyt oud-klasgenoten en rivalen van elkaar waren.”

Hoewel de Katwijkse godsdienstmoorden door een groep werden gepleegd en de Vlaardingse Mientje Z. door één dader, haar zoon, werd omgebracht, lijken er tal van overeenkomsten te zijn. „Het is moeilijk de Vlaardingse zaak nu al te analyseren, omdat er nog niet veel bekend is. Maar duidelijk is in ieder geval dat Roland Z. evenals de Katwijkse vissers psychotisch moet zijn geweest”, constateert Burgerhout. „Als zijn psychose straks voorbij is, is het de vraag of deze man ooit met zijn vreselijke daden kan leven. Want zo erg is een psychose: iemand is totaal niet meer in staat om waan en werkelijkheid te scheiden.”
Opvallend is dat beide zaken in een ’godsdienstig’ jasje zijn gestoken en berusten op een einde der tijdenwaan. De bemanning van de KW 171 keek na de moorden uit naar het Hemelse Jeruzalem. Vlaardinger Roland Z. verwijst voortdurend naar Openbaring van Johannes, een bloedig bijbelboek dat de Apocalyps beschrijft.

Roland Z. had illustere voorgangers als Jack the Ripper en de Vampier van Düsseldorf

Visser Arie Vlieland waande zich negentig jaar geleden een profeet. In zijn eerste verklaring aan de politie zei hij een half uur dood te zijn geweest en vervolgens te zijn herrezen met de taak het schip te bevrijden van duivels. Vlielands taak om de bemanning naar het hemelse rijk te leiden, werd naarmate de reis van de logger vorderde echter in rap tempo vervangen door de taak van rechter en beul.
De uitspraken van de Vlaardingse computerman geven volgens psycholoog Burgerhout aan dat ook Roland Z. zichzelf ziet als een boodschapper van God. „Hij wil anderen als profeet de weg wijzen. Heel letterlijk deed deze gestoorde man dat zelfs, toen hij na zijn wandeltocht op een kruising ging staan om het verkeer te regelen. Hij ziet zich als een richtingwijzer.”
Het feit dat Z. de gruweldaden binnen eigen kring pleegde en een familielid ombracht, speelde ook op de ’gekkenlogger’. De meeste vissers bleken later familie van elkaar te zijn. Symbolisch gezien wilde Arie Vlieland in zijn gekte met het afslachten van de drie mannen obstakels in de vorm van duivels uit de weg ruimen en het pad naar de hemel en zijn moeder vrijmaken. Roland Z. bracht zijn moeder om, maar zegt haar lief te hebben en haar dood als een offer te zien. „Voor ons, normale mensen, is het onbegrijpelijk hoe andere mensen tot zulke bizarre ideeën komen”, vervolgt Burgerhout. „Welke hallucinaties Roland Z. had, weten we niet. Psychotische moordenaars zoals hij zijn volledig in een andere werkelijkheid.”
Veruit het meest bizarre aspect aan de Vlaardingse moord is het villen van het slachtoffer. Ook dat is eerder vertoond. De roemruchte Engelse ’Jack the Ripper’ stroopte zijn laatste slachtoffer de huid af. Zijn Duitse evenknie Peter Kurten (beter bekend als de vampier van Düsseldorf) deed bij zijn jonge slachtoffers hetzelfde. De beruchte Amerikaanse moordenaar Ed Gein, die later model stond voor horrorthrillers als The Silence of the Lambs, Psycho en The Texas Chainsaw Massacre, groef het lichaam van zijn overleden moeder op. Van haar huid maakte hij een jurk, waarin hij ’s nachts naakt door weilanden danste.

Ritueel
Op het eerste gezicht lijkt Roland Z. zich met zijn moeder te hebben willen identificeren: door in haar huid te kruipen en zijn moeder te worden. Maar afgezet naar zijn profetische waan, is er volgens Burgerhout ook iets heel anders mogelijk. „De hele zaak heeft iets van een ritueel- ”,vindt de Voorschotense psycholoog. „Als Roland Z. in zijn hoofd Gods boodschapper was, zag hij zichzelf wellicht als de profeet Johannes. Deze hulde zich in heel speciale kledij: een armoedige jas van de huid van een kameel. Opvallend genoeg was zijn boodschap dezelfde die Roland Z. nu heeft: Jezus komt, bekeert u allen!”